Cynulliad Cenedlaethol Cymru
Tachwedd 2011
Newidiadau arfaethedig i’r Rheolau Sefydlog yn dilyn y
refferendwm ar bwerau’r Cynulliad – Gorchmynion adran
109
Diben
1. Yn unol â Rheol Sefydlog 11.7(iv), mae’r Pwyllgor Busnes yn gyfrifol am wneud argymhellion ar arferion a gweithdrefnau cyffredinol y Cynulliad, gan gynnwys unrhyw gynigion ar gyfer ail-wneud y Rheolau Sefydlog, neu eu diwygio.
2. Mae’r Pwyllgor Busnes yn argymell newidiadau mewn perthynas â Rheolau Sefydlog 25 a 26. Bydd newidiadau canlyniadol hefyd yn angenrheidiol i Reol Sefydlog 24.
3. Mae’r newidiadau hyn i’r Rheolau Sefydlog yn angenrheidiol yn sgil y bleidlais gadarnhaol yn y refferendwm ar bwerau’r Cynulliad ar 3 Mawrth 2011 a rhoi darpariaethau Rhan 4 o Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006 ar waith.
4. Yn dilyn cychwyn darpariaethau Rhan 4 o’r Ddeddf, mae atodlen 7 yn diffinio cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad. Gellir diwygio Atodlen 7 (er enghraifft i ychwanegu pynciau newydd, i ehangu ar bynciau neu eu hegluro’n well, neu i ddileu eithriadau) drwy Orchymyn yn y Cyfrin Gyngor o dan adran 109 o’r Ddeddf (“Gorchymyn adran 109”). Rhaid cael cymeradwyaeth y Cynulliad a dau DŷSenedd y Deyrnas Unedig er mwyn i hyn ddigwydd.
5. Cytunwyd ar derminoleg newydd Rheol Sefydlog 25 gan y Cynulliad ym mis Gorffennaf 2011, er mwyn adlewyrchu’r newid hwn.
6. Ar yr adeg honno, cytunodd y Pwyllgor Buesnes i gyflwyno cynigion yn ystod tymor yr hydref a fyddai’n darparu prosesau i Aelodau, ac eithrio aelodau o’r Llywodraeth, gyflwyno cynigion i Orchmynion adran 109.
7.
Gellir dod o
hyd i’r newidiadau y cytunwyd arnynt gan y Pwyllgor Busnes yn
Atodiad A. Caiff y Rheolau Sefydlog eu hailrifo fel y’u
hamlinellir yn Atodiad B.
Cefndir
8. Yn ystod y Trydydd Cynulliad, roedd hynt llwyddiannus Gorchymyn arfaethedig Aelod yn dibynnu i raddau helaeth ar drafodaethau ag adrannau perthnasol Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Yn ystod y Trydydd Cynulliad, cafodd dau Orchymyn arfaethedig Aelod Gydsyniad Brenhinol: Gorchymyn Jonathan Morgan AC ynghylch darparu gwasanaethau iechyd meddwl a Gorchymyn Ann Jones ynghylch diogelwch tân domestig.
9.
Wrth ystyried
yr opsiynau sy’n agored i Aelodau unigol gynnig Gorchmynion
adran 109, penderfynodd y Pwyllgor Busnes y byddai parhau
â’r system balot yn amhriodol oherwydd bod llai o
ddisgwyliad y bydd Atodlen 7 yn cael ei diwygio o’i chymharu
â’r trefniadau o dan Ran 3 ar gyfer diwygio atodlen 5.
Hefyd, os a phryd bydd angen diwygio Atodlen 7, bydd gwneud hynny
dim ond yn bosibl ar sail consensws rhwng y deddfwrfeydd a
llywodraethau perthnasol. Roedd paratoi cynigion ar gyfer
Gorchmynion adran 109 drwy falot a gynhelir gan y Llywydd
felly’n cael ei ystyried i fod yn anghyson o ran y setliad
fel y’i hamlinellir yn Rhan 4.
Rheol Sefydlog 25
Cynnig Gorchymyn
10.Mae’r Rheolau Sefydlog newydd yn darparu proses sy’n cynnwys Aelod yn cyflwyno cynnig yn galw ar y Llywodraeth i gyflwyno Gorchymyn arfaethedig o dan adran 109 o’r Ddeddf. Bydd angen Memorandwm Esboniadol i gyd-fynd â’r cynnig yn darparu gwybodaeth ar yr effaith y caiff y Gorchymyn arfaethedig ar gymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad; eglurhad o pam bod angen y Gorchymyn arfaethedig; a manylion unrhyw gefnogaeth a gafwyd ar gyfer y cynnig, gan gynnwys manylion unrhyw ymgynghoriad a gynhaliwyd;
11.Bydd yn rhaid i’r Pwyllgor Busnes gyfeirio unrhyw gynnig sydd wedi cael lefel benodol o gefnogaeth at bwyllgor neu bwyllgorau i’w ystyried yn fwy manwl. Diben cyfeiriad o’r fath fyddai gofyn i’r Pwyllgor gyflwyno adroddiad ar rinweddau’r cynnig erbyn dyddiad arbennig er mwyn i’r adroddiad hwnnw lywio unrhyw ystyriaeth a phenderfyniad sy’n dilyn gan y Cynulliad mewn perthynas â’r cynnig ar gyfer Gorchymyn adran 109.
12.Ar ôl i’r pwyllgor neu bwyllgorau gyflwyno adroddiad ar rinweddau'r cynnig ar gyfer Gorchymyn, neu os bydd y dyddiad cau ar gyfer gwneud hynny wedi mynd heibio, bydd yn rhaid i’r Pwyllgor Busnes neilltuo amser ar gyfer trafod y cynnig.
Meini prawf ar gyfer cyfeirio
13.Mae’r Rheol Sefydlog 25.29 newydd yn nodi’r maen prawf bod yn rhaid i gynnig gael cefnogaeth o leiaf ddeg o Aelodau sy’n perthyn i dair plaid wahanol o leiaf, gan gynnwys o leiaf un Aelod o grŵp â rôl weithredol, cyn bod yn rhaid i’r Pwyllgor Busnes gyfeirio’r cynnig at bwyllgor er mwyn iddo ei ystyried yn fanwl. Gellir mynegi’r gefnogaeth honno naill ai wrth gyflwyno’r cynnig, neu drwy Aelodau’n ychwanegu eu henwau at y cynnig ar ôl iddo gael ei gyflwyno.
Mwyafrif o ddwy ran o dair
14.Er mwyn i bleidlais ar
gynnig sy’n galw ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno Gorchymyn adran 109 gael ei phasio, cytunodd
yPwyllgor Busnes y dylai o
leiaf ddwy ran o dair o’r Aelodau sy’n pleidleisio fod
o blaid.
Rheol Sefydlog 26: Hawl i gyflwyno Bil
15.Bydd Rheol Sefydlog 26.86, sy’n rhoi’r hawl i Aelodau a gyflwynodd gynnig ar gyfer Gorchymyn Cymhwysedd Deddfwriaethol – a ddaeth yn Orchymyn yn y Cyfrin Gyngor ar ôl hynny – gyflwyno deddfwriaeth sy’n ymwneud â’r Gorchymyn hwnnw, yn cael ei dileu.
16.Yn wahanol i Orchmynion Cymhwysedd Deddfwriaethol arfaethedig Aelod yn ystod y Trydydd Cynulliad, Llywodraeth Cymru fydd yn symud y Gorchymyn ymlaen yn yr achos hwn. Mae’n bosibl y bydd y Gorchymyn terfynol yn wahanol iawn i’r un a fwriadwyd yn wreiddiol gan yr Aelod. Mae’n bosibl y bydd pynciau wedi’u hychwanegu neu eu dileu o’r Gorchymyn, a gallai ystyr ‘ynghylch’ fod yn anodd ei ddiffinio.
17.At hynny, bydd natur Gorchmynion adran 109 yn wahanol i Orchmynion Cymhwysedd Deddfwriaethol, a oedd wedi’u drafftio gyda’r bwriad o gyflwyno Mesur penodol ac a oedd felly yn tueddu i fod yn eithaf cul neu benodol eu cwmpas, yn arbennig felly y rhai a gynigwyd gan Aelodau.
Rheol Sefydlog 24: Newidiadau canlyniadol
18.O ganlyniad i’r gwelliannau hyn, bydd angen gwneud newidiadau canlyniadol i Reol Sefydlog 24 er mwyn adlewyrchu’r ffaith mai Biliau fydd yr unig fath o ddeddfwriaeth a gyflwynir gan Aelodau.
Penderfyniad
19.Cytunodd y Pwyllgor Busnes ar y newidiadau i’r Rheolau Sefydlog ar 8 Tachwedd 2011, a gwahoddir y Cynulliad i gymeradwyo’r cynnig fel yn Atodiad B.